Karta katalogowa 10452
Międzybrodzie, Cerkiew murow. Św. Trójca - obecnie kościół rz.-kat.
gmina: Sanok, powiat: sanocki, województwo: podkarpackie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1899
współrzędne geogr. 49.59857,22.19413      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Cerkiew została zbudowana w latach 1899-1900 z fundacji Aleksandra Wajcowicza, na miejscu poprzedniej, drewnianej cerkwi z 1784 r., która spłonęła w 1866 r. Według jednej z legend w miejscu tym istniał niegdyś klasztor Bazylianów. Murowana, potynkowana. W ukraińskim stylu narodowym, jednokopułowa. Na rzucie krzyża greckiego z prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Dachy i kopuła kryte blachą.

We wnętrzu na ścianach i stropie freski figuralne i ornamentowe, współczesne cerkwi, m.in. św. Włodzimierz Wielki, św. Olga, św. Cyryl i Metody. Na sklepieniu kopuły wizerunek Boga Ojca w otoczeniu ośmiu serafinów. Na ścianie północnej duży portret fundatora, Aleksandra Wajcowicza, wykonany w 1899 roku przez Feliksa Bogdańskiego. Wajcowicz stoi przy stole i trzyma w rękach plany budowy cerkwi. Wajcowicz, doktor medycyny jako powstaniec z 1863 roku został zesłany na Syberię. Po powrocie ufundował cerkiew, plebanię i szkołę. Jego nagrobek znajduje się obok prezbiterium cerkwi. Parafia w 1934 została włączona do Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny. Po wysiedleniu ludności ukraińskiej użytkowana jako kościół rzymsko-katolicki. W 1966 roku zamknięta i przekazana w administrację Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Od roku 1973 wraca do kultu i pełni funkcję kościoła filialnego parafii rzymskokatolickiej w Trepczy. Obok świątyni murowana dzwonnica oktogonalna, z 1900r. Kształt kopuły nad dzwonnica identyczny, jak kopuła nad nawa cerkwi. Kopuły zwieńczone kutymi krzyżami łacińskimi.

Na przycerkiewnym cmentarzu znajduje się grobowiec rodziny Dobrzańskich i Kulczyckich, zbudowany w kształcie piramidy Cheopsa. Pochowani zostali tu m.in. Włodzimierz Kulczycki (1862-1936) i Jerzy Kulczycki (1898-1974). Byli oni twórcami największej w Polsce kolekcji kilimów i kobierców wschodnich. Część zbiorów znajduje się obecnie na Wawelu a część w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem.

Ikonostas architektoniczny pędzla Bogdanowicza ze Lwowa, z 1900 r, z bogatą dekoracją snycerską umieszczony jest dokładnie pod łukiem, na granicy sanktuarium i nawy. Ze względu na ograniczenia powierzchni ma układ odbiegający nieco od większości ikonostasów spotykanych w eparchii przemyskiej. W rzędzie ikon namiestnych znajdują się carskie wrota (3), z postaciami czterech Ewangelistów na tle ornametów roślinnych i para wrót diakońskich (1,5). Pomiędzy wrotami ikony: Matka Boska Hodigitria (2) i Chrystus Nauczający (4). Brak jest ikony lokalnie czczonego świętego, umieszczanej po lewej stronie wrót diakońskich północnych i ikony patrona cerkwi, umieszczanej po prawej stronie wrót diakońskich południowych. Ikonę związana z wezwaniem cerkwi możemy natomiast znaleźć w prawym ołtarzu bocznym. Jest to starotestamentowa Trójca Święta – trzech młodzieńców siedzących przy stole u Abrahama w gaju Mamre. Nad carskimi wrotami Ostatnia Wieczerza (13). Ponad rzędem namiestnym występuje zazwyczaj rząd 12 ikon świątecznych, tzw. prazdników. Tutaj prazdników jest tylko sześć: Narodzenie N.M.P. (7), Ofiarowanie Maryi w świątyni (6), Zwiastowanie (8), Boże Narodzenie (9), Chrzest w Jordanie (10), Przemienienie Pańskie (11). Nie są one ułożone w rzędzie, lecz na planie dwóch trójkątów równoramiennych, rozłożonych symetrycznie względem osi ikonostasu. Pozostałe 6 prazdników namalowano na łukach pomiędzy nawą główną a nawami bocznymi. Centralnym motywem ikonostasu jest Deesis – Chrystus Pantokrator (12) i po obu stronach postacie świętych (14-19) , zwracających się z modlitwą wstawienniczą. Rząd Deesis nie jest umieszczony na jednym poziomie, lecz ma kształt trójkąta a święci występują parami, po dwóch na jednym podobraziu. Najwyższy rząd, to prorocy umieszczeni w tondach (20-25).

Msze św. sprawowane są w niedziele i święta o godz. 9:30. Niewielka świątynia często nie mieści wszystkich wiernych i część pozostaje na zewnątrz. Ministranci podczas mszy przebywają za ikonostasem i przychodzą do nawy tylko wtedy, gdy są potrzebni. Spowiedź odbywa się przy wrotach diakońskich. Spowiednik siedzi w sanktuarium a penitent klęka w nawie obok wrót.

Pierwsza wzmianka o tutejszej cerkwi pochodzi z 1510 r. W roku 2010 wierni obchodzili 500-lecie istnienia świątyni, nie zważając na to, czy była ona rzymska, czy bizantyńska. Na jednej z fotografii za nagrobkiem fundatora cerkwi stoi oparta o prezbiterium okolicznościowa plansza, na której umieszczono krzyż w wydaniu wschodnim i zachodnim oraz napis "500 lat Dobrej Nowiny w Międzybrodziu".

 

(1) 2008:04:30, Bartosz Miller, Cerkiew i dzwonnica

(2) 2019-10-15, Henryk Bielamowicz, Cerkiew i dzwonnica

(3) 2010-08-01, Wojciech Pysz, Ikonostas

(4) 2010-08-03, Wojciech Pysz, Szkic ikonostasu

(5) 2010-08-01, Wojciech Pysz, Ikona chramowa, Trójca Sw. w ołtarzu bocznym

(6) 2010-08-01, Wojciech Pysz, Fragment ikonostasu

(7) 2008:04:30, Bartosz Miller, Grobowiec Kulczyckich

(8) 2007:09:28, Wojciech Pysz, Widok z Trepczy

(9) 2010-08-01, Wojciech Pysz, Nagrobek fundatora

(10) 1941-11, autor nieznany, Widok z roku 1941